Schatzbuch der Grafschaft Mark 1486

Aus Hist. Verein Herne / Wanne-Eickel
Version vom 14. März 2025, 14:26 Uhr von Andreas Janik (Diskussion | Beiträge)
(Unterschied) ← Nächstältere Version | Aktuelle Version (Unterschied) | Nächstjüngere Version → (Unterschied)

Schatzbuch der Grafschaft Mark 1486

Das „Schatzbuch der Grafschaft Mark“ (Schatboick in Marck Anno 1486)[1] wurde zu Steuererhebungsgründen angelegt. Zwei Landtage der Märkischen Ritterschaft wurden benötigt, um diese erste landständische Steuer in der Grafschaft Mark über insgesamt 11.000 Gulden erheben zu lassen. Am 24. April und am 4. Mai 1486 tagten die Ritterbürtigen Mitglieder, denn nur diese entschieden über den Staatsschatz, in Wickede.

Der Steuersatz war für die einfachen Bewohner (platte Land) bindend, die Ritterschaft und die Märkischen Städte könnten freiwillig abführen, erscheinen aber nicht in der Steuerliste.

Die einzelnen Güter wurden taxiert und der Steuersatz (Es wurden 3-4% je nach Gutsgröße veranschlagt) benannt. Wie allgemein üblich, erfolgte die Steuerzahlung jeweils zu Martini (11. November) der Jahre 1486 und 1487.

Schatzbuch der Grafschaft Mark
Wert des Gutes Schatzungsanschlag
200 Gulden 6 Gulden
100 Gulden 4 Gulden
75 Gulden 3 Gulden
50 Gulden 2 Gulden
37 ½ Gulden 1 ½ Gulden = 6 Ort
25 Gulden 1 Gulden

Aloys Meister veröffentlichte 1909 erstmals das gesamte Schatzbuch. Der Castroper Lehrer Carl Schröder veröffentlichte 1913 einen Auszug aus dem Märkischen Schatzbuch mit dem Schwerpunkt Castrop und den damals zum Ort gehörenden Bauerschaften.

Für die Regional- und Familienforschung sind diese ältesten Aufzeichnungen von größter Bedeutung. Nachfolgend alle Eintragungen aus Herner Gebiet.

5 Stüver = 1 O[i]rt, 4 O[i]rt bzw. 20 Stüver = 1 G[ulden].

Original im Landesarchiv NRW Abteilung Westfalen D 002 / Kleve-Märkische Regierung, Landessachen, Nr. 35. Direktlink zum Original

Alden=Boickem, Averampt. (Alten-Bochum, Oberamt.)
betailt adhuc
(bezahlt) (noch, d.h. noch weiter bezahlt)
Grummen
Busman IV g II g II g
Hoen VI g III g III g
Vierhus VI g III g III g
Jan to Grummen VI g III g III g
Thienthoff X oirt IIꙋ oirt[2] nil habet[3]
Kleesberg V g II g II g
Dorleman VI g III g III g
Haeselhoff I g ꙋ g ꙋ g
Johan Schroider I g ꙋ g ꙋ g
Relinchuys VI g III g III g
Rutger op den Dreve VI g III g III g
Hinrick op den Dreve V g III g IIꙋ g
Hans in der Hulse I g ꙋ g ꙋ g
Johan Fonck II Oirt nil habet
Derick Fonck I g nil habet
Hildorp ind Bergen
Derick to Bergen VI g III g III g
Gryter VI g III g III g
Schult van Bergen 6 g III g III g
Gruymer 5 g III g II ꙋ g
Gaitman 5 g I ꙋ g II ꙋ g
Traisken 6 g III g III g
Holterinck 3 g I ꙋ g I ꙋ g
Sypman 5 g II ꙋ g II ꙋ g
Herman van Hildorp 6 g III g III g
Johan Schraige 2 oirt I oirt I oirt
Holthuysen (Holthausen)
Jan Myessener 6 g III g III g
Herman to Oistryck (Oestrich) 4 g II g II g
Herman Tap 14 oirt VII oirt VII oirt
Jan Tap 10 oirt V oirt V oirt
Herman Bickmann 4 g II g II g
Schult van Holthusen 10 oirt V oirt V oirt
Aleff dair Neden (zur Nieden) 3 g I ꙋ g I ꙋ g
Henrick Muesken 6 oirt III oirt III oirt
Henrich Loedwich 4 g II g II g
Jan Krayenberg 4 g II g II g
Herman Schevenberg 6 g III g III g
Jan Heiderman 6 oirt I oirt III oirt
Hentgen Sondach 2 oirt V oirt I oirt
Jan Kaick 10 oirt ꙋ oirt V oirt
Conrait Saß 1 oirt VII oirt ꙋ oirt
Henrick Stroemberg 14 oirt ꙋ g VII oirt
Hans Hubert 1 g ꙋ oirt ꙋ g
Hans dair Neden 2 oirt I oirt ꙋ oirt
Borninck (Börnig)
Henrick Bemer 4 g II g II g
Jan Zeerbrueck (Sehrbruch) 4 g II g II g
Hentzgen van Schevenberg 6 g III g III g
Jan Henninck 1 g ꙋ g ꙋ g
Jan Thabe 1 g ꙋ g ꙋ g
Rutger Sondach 3 g I ꙋ g Iꙋ g
Henrick Jongh 4 g II g II g
Jan uppen Have 3 g I ꙋ g Iꙋ g
Thelman Viltnacken 1 g ꙋ g ꙋ g
Derick Oisterman 10 oirt I g Iꙋ g
Jan Ommelsybken 1 g nisi[4] X st. XXIII st.
Evert Wynken 1 oirt ꙋoirt nil habet
Wilhelm to Velaick 5 g nisi II g III g
Henrick Veckelmann 6 oirt III oirt III oirt
Bernt van Velaick 6 g nisi II g III g
SODINGEN
Schult van Gysenberg (Haus Gysenberg) 3 g nil habet nisi dyt Iꙋ g
Schult in den Ulenbr(ok) 6 g III g III g
Schult in der Lanckwert (Langforth) II g II g II g
Herman uppen Blygen 1 g ꙋ g ꙋ g
Wilhelm Braickelman 3 g I ꙋ g I ꙋ g
Henrick Voß 1 g ꙋ g ꙋ g
Schult van Puppinckhusen (Pöppinghausen) 3 g Iꙋ g Iꙋ g
Evert Wrede 1 g ꙋ g nisi XIIII st.
Derick Hulßman 4 g II g II g
Hentzgen van Puppinckhus 3 g Iꙋ g Iꙋ g
Gaert Loenshaicke 1 g nisi I oirt I oirt
Jan Nederhoff 10 oirt V oirt V oirt
Jan Kort 7 oirt IIIꙋ oirt IIIꙋ oirt
Henrick Tap 3 g Iꙋ g Iꙋ g
Herman in den Busch 7 oirt IIIꙋ oirt nil habet
Gerdt Holthoff 1 g nil habet
Haefslude to Herne
Thabe Averkamp 6 g III g III g
Brueß Averkamp haven 2 g nil habet
Berthelman 5 g I g XXIIII st. II g XXV st.
Berthelman soen op des Kluseners guet 2 g I g nisi I g
Ernst Muelman 1 g nil habet IIII st.
Henrick Averkamp 3 g nisi I g nisi I g
Kylmans oer man 3 g stert in die buyrschap Herne[5]
Nederamt van Bruckhem (Niederamt)
betailt adhuc
(bezahlt) (noch, d.h. noch weiter bezahlt)
Herne
Hermann up der Wyesch 6 g III g III g
Lambert op der Wyesch 6 g III g III g
Woisthoff 6 g III g III g
Henrick Coster Rusinckhoff 3 g nil habet
Johan van Hessen 3 g Iꙋ g Iꙋ g
Bernt Dungelmann 4 g II g II g
Johan op den Vlyegen 3 g Iꙋ g nil maius[6]
Rutger op den Sengenhave 4 g nisi I g VII st. nil habet
Sladinckhoff 5 g nisi I g XXVII stuver nisi IIꙋ g
Henrick in der Voirt 6 g III g III g
Hermann Coster 2 g I g I g
Arnt Keylman 3 g Iꙋ g Iꙋ g
Bernt Onbereide 3 g nisi I g nisi I g curr.
Johan Poetener 2 oirt I oirt I oirt
Thabe Voß 6 oirt nil habet
Derick Kolckman 6 oirt III oirt III oirt
Henrick Gaitman 3 g nisi I g
Thabe Vortman 6 oirt nil habet
Henricus 3 g Iꙋ g Iꙋ g min. II stuver
Diederick Schomecker 6 oirt III oirt III oirt
Evert Voß 3 g Iꙋ g nisi I g
Herman Vlaß 1 g nil habet
Henrick Vlaß 2 g
Ernst 1 g geruempt
Henrick Coster Schacht 2 g I g I g
Wennemer Svoebe 6 oirt III oirt III oirt
Engell Onbereiden 1 oirt nil habet
Evert Rolappen 2 oirt ꙋ oirt etiam nil hebet geruempt
Henrick Schroieder 2 oirt I oirt i Oirt
Jan Schomeker 2 g I g I g
Rutger Laickman 2 g geruempt
Jan Loenschaick 1 g nil habet
Jutte Kolckmans 1 oirt ꙋ oirt
Vrembde Wever 1 g
Styne Kremers 1 oirt nil habet
Beelken Brechten huysfrouve 1 oirt nil habet
Jan Drostken 1 oirt nil habet
Moelkens Hylle 1 oirt geruempt
Jan Koller 2 oirt nil habet
Henrick Koppelberg 1 g nil habet
Soyngen (Sodingen) zu Herne gehörend westl. des Ostbachs
Bernt ten Gysenberg 4 g II g II g
Jan Smydt 1 g ꙋ g ꙋ g
Schult 6 g III g III g
Evert to Soyngen 2 oirt I Oirt nil habet
Peter Kaick 2 oirt nil habet
Byckeren (Bickern/Wanne)
Johan up der Ae 3 g Iꙋ g
Jan to Bickeren 4 g Essens[7]
Thaebe to Bickernen 6 g Essens
Henrick to Bickernen 6 g Essens
Evert op den Rymen 6 oirt III oirt III oirt
Jan op den Velde 6 g III g III g
Gabell op den Poit 2 g I g I g
Derick op den Raide 3 g Iꙋ g Iꙋ g
Helmich in dem Dinge 6 oirt nil habet
Jan op den Horst 5 g IIꙋ g IIꙋ g
Derick Lepeler 6 g III g III g
Groite Jan op den Horst 6 g III g III g
Derick Sondack 6 g III g III g
Schult op den groiten Horst 6 g III g III g
Schult in der Wande 6 g III g III g
Henrick op den Walbeick 3 g Iꙋ g Iꙋ g
Bronckhorst in der Wande 6 g III g III g
Vryese 2 g I g nisi III oirt
Arntz wyff in der Wande 2 oirt nil habet
Else in der Wande 2 oirt I oirt I oirt
Thonies in den Busch 2 oirt nil habet
Jan Storp 6 g III g III g
Heytkamp 2 oirt nisi VIꙋ stuv. nil habet
Seger Ruysch 2 g nisi ꙋ g nil habet
Krabbe 1 oirt ꙋ oirt nil habet
Else van Brunynck 1 oirt nil habet
Bele vur den Boemen 2 oirt nisi ꙋ oirt nild habet obiit[8] etc.
Kathrine vur den Bomen 1 oirt nil habet
Holsterhuysen
Johan Scharpwinckell 10 oirt V oirt V oirt
Buxvelt 4 g nisi I g II g VI st. Non mag.[9]
Henrick op den Byesen 2 g I g nisi ꙋ g non mag.
Lyse op den Billick 2 oirt I oirt nil habet
Henrick Veltman 3 g Iꙋ g Iꙋ g
Westerman 6 g III g III g
Rutger Lyndeman 2 g I g I g
Die Schult 6 g III g III g
Rutger Vogelsanck 2 oirt I oirt I oirt
Aventroit 3 g nisi I g XIꙋ st nisi Iꙋ g
Straitman 1 oirt nil habet
Santvoirt 3 g Iꙋ g Iꙋ g
Noll oppen Kamp 4 g II g II g
Esscheman 3 g Iꙋ g Iꙋ g
Eyckman 6 g verstorben geweist eme gesat was pertinet Goiswinkel[10]
Gert op dem Velde 4 g II g II g
Gerwyn op den Billick 1 g ꙋ g
Heytkamptz wyff 1 oirt ꙋ oirt ꙋ oirt
Boickauwe (Baukau)
Jan Schacht 1 g nil habet
Jan Kolckman 2 g aver all nisi XV st. To penden
Nolleken 2 oirt I oirt nil habet
Nolle oppen Hulse 3 g Iꙋ g Iꙋ g
Gert op den Havervelde 2 g I g geruempt
Herman Gryme 2 oirt I oirt nil habet
Gerwyn to Boickau 3 g Iꙋ g
Henrick to Boickau 4 g nil habet
Lambert op der Wyesch 3 g nisi I g
Alse Laickerauwe 2 oirt nil habet
Herman Vorweck 3 g Iꙋ g Iꙋ g myn VII ₰[11]
Jan Hulshoff 1 g nil habet
Derick to Boickau 2 g I g I g
Henrick Hulsman 10 oirt nisi IIꙋ oirt
Thabe 6 oirt nil habet
Paepelenberg 4 g II g II g
Hoirle (Hordel)
Gerdt dair aven 6 g III g III g Overmann
Derick Kruyse 6 g III g III g Krüze
Lyndeman 6 g III g III g Lindemann
Derick Schroider 2 oirt I oirt nil habet
Gabell Beickman 3 g I ꙋ g I ꙋ g Beckmann
Koninck 6 g III g III g Köninck
Nederman 6 g III g III g Nedermann/Niermann
Snettbynck reysige knecht 2 g nil habet
Erleman to Rolinckhusen 6 g III g III g
Jan to Rolinchhusen 4 g II g II g
Straitman to Rolinchusen 6 g III g III g
Bertolt op den Boenenbrueck 1 oirt ꙋ oirt nil maius
Rutger in den Dyepenbrueck 2 g I g I g
Gadert in den Dyepenbrueck 1 g nisi I oirt nisi I oirt
Steemberg 2 oirt Essens Stembergh
Henrick in den Wyden 2 oirt I oirt I oirt
Evert Straitman 2 oirt I oirt I oirt
Evert Knoip 1 g ꙋ g ꙋ g
Peter op den Wiltbanen 1 g ꙋ g ꙋ g
Johan op den Hove 2 oirt Essens
Derick op den Wiltbane Druden soen 2 g I g I g
Eckell (Eickel)
Dirick aver die Laighbeick (Lange-Beckmann?) 6 g III g III g
Henrick Verstinckhuyß 2 g I g nisi XXXIꙋst Vestinghaus
Ailbert Schulten ter Alden=Dornenberg 4 g II g II g Alten-Dorneburg
Evert aver die Kortebeick 6 g III g III g Korte-Beckmann
Arnt Momme 3 g Iꙋg nisi I g VII st. Mummenhof
Jan Spelderman 1 g ꙋ g ꙋ g
Schult van Ekell 6 g III g III g Schulte zu Eickel
Derick in der Muten 6 oirt III oirt nisi II oirt Mutmann
Derick van Horle 1 g ꙋ g ꙋ g Hordelhof?
Rutger Schomeker 1 oirt ꙋ oirt nil habet Schumacher
Gertgen Baiden 1 oirt ꙋ oirt nil habet
Myddeldorp 4 g nisi Iꙋ g VI st. nisi I g Middeldorf
Vogelsanck 4 g II g II g Vogelsang
Jan to Bonynchusen 6 g III g III g Bönninghausen
Henrick to Vytinck 1 g nisi I g tfam. Current averall Vittinghof
Jan op den Marckede 6 g Iig XIIIꙋst nisi IIꙋg Markmann
Krosse 3 g iꙋg Iꙋg
Steelman 2 oirt I oirt I oirt Steelmann
Telman Molner 3 g Iꙋg Iꙋg Möller
Coster 4 g nisi I g nisi I g nisi habet mag. Köster
Budde 6 g III g III g
Derick Smydt I oirt ꙋ oirt geruempt Schmied
Derick op den Dyk genant Wilbaen eyne man qui seguitur (verte folitum) 1 g Dirich op der Wilbahn
Derick Wyltbaen 2 oirt I oirt nil habet Dirich op der Wilbahn
Gabell op den Kamp 4 g II g II g
Jan Billick 2 oirt I oirt
Hille Krusen 1 g ꙋ g ꙋ g Kruse
Pelgrym 1 g ꙋ g ꙋ g Pilgrim
Die Becker 2 g I g I g Becker
Ailbert Monter 2 oirt I oirt I oirt
Herman Stegmann 4 g II g II g Stegmann
Schomeker ind fyn soen 2 g I g Schomacher
Berchem 6 g
Horstken 2 oirt gekleben knechte Goiswinckels
Herman op den Oerde 1 g gekleben knechte Goiswinckels Ortmann
Wyesman 2 g I g I g Wischmann

Literatur

Verwandte Artikel

Quellen

  1. Vgl: https://de.wikipedia.org/wiki/Schatzbuch_der_Grafschaft_Mark
  2. ꙋ = 1/2
  3. nil habet = hat nichts.
  4. nisi = aber bzw. gibt aber ...
  5. Versteuert in der Bauerschaft Herne
  6. nil majus = hat nicht mehr
  7. Zum Stift Essen gehörend.
  8. obiit = verstorben
  9. non mag(nus) = Nicht großes mehr (Verm. fehl Schätzung)
  10. Ist verstorben und gehört zum Haus Gosewinkel.
  11. ₰ = Pfennig